1. Bối cảnh mới – Rủi ro mới
Chuyển đổi số đang tạo ra một mô hình kinh tế mới được gọi là “Chủ nghĩa tư bản số và giám sát”, trong đó dữ liệu trở thành tài nguyên chiến lược quan trọng nhất. Trên không gian số, ranh giới giữa người dùng, đối tác và kẻ tấn công ngày càng mờ nhạt, làm gia tăng rủi ro an ninh mạng, rủi ro dữ liệu và rủi ro hệ thống ở quy mô lớn.
Trong bối cảnh này, quản lý rủi ro CNTT & An ninh mạng không còn là vấn đề kỹ thuật thuần túy, mà đã trở thành vấn đề chiến lược gắn với khả năng tồn tại và phát triển bền vững của tổ chức tài chính.
2. Dữ liệu – Tài sản sống còn cần được bảo vệ ở cấp chiến lược
Dữ liệu tài chính, dữ liệu khách hàng và dữ liệu vận hành hiện nay đang tập trung tại một số trung tâm lớn (ngân hàng, nhà cung cấp hạ tầng, trung tâm dữ liệu). Điều này làm phát sinh rủi ro tập trung, đặc biệt trong các kịch bản cực đoan như tấn công có chủ đích, thảm họa hoặc xung đột địa chính trị.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia đã phân tán và bảo vệ dữ liệu chiến lược theo tư duy khả năng phục hồi (resilience) thay vì chỉ tập trung vào phòng ngừa sự cố.
➡️ Thông điệp quản trị:
Dữ liệu cần được quản lý như tài sản chiến lược, gắn với BCP/DRP, khả năng phục hồi và an ninh quốc gia – không chỉ là vấn đề lưu trữ hay bảo mật kỹ thuật.
3. AI & Big Data – Công cụ mạnh nhưng không thay thế quản trị
AI và Big Data đang được ứng dụng rộng rãi trong phát hiện gian lận, giám sát giao dịch và an ninh tài chính:
- Big Data giúp thu thập dữ liệu đa chiều (giao dịch, hành vi, thiết bị, vị trí…);
- AI giúp phát hiện bất thường và hỗ trợ ra quyết định sớm.
Tuy nhiên, AI không tự hiểu rủi ro nếu không được định hướng đúng. Ngược lại, chuyên gia quản lý rủi ro có kinh nghiệm nhưng không thể xử lý khối lượng dữ liệu lớn 24/7.
➡️ Nguyên tắc cốt lõi:
AI là động cơ, con người là người lái. Công nghệ là công cụ; quản trị, chính sách và con người mới quyết định hiệu quả quản lý rủi ro.
4. Quản trị rủi ro trong hệ sinh thái số & xuyên biên giới
Các sáng kiến xây dựng trung tâm giao dịch tài chính quốc tế cho thấy:
Muốn thu hút dòng vốn quốc tế, hệ thống CNTT – ANM – pháp lý phải:
- Sẵn sàng cho giao dịch xuyên biên giới;
- Tuân thủ chuẩn mực và luật quốc tế;
- Đảm bảo an ninh, minh bạch và khả năng xử lý tranh chấp.
Các hiệp định và sáng kiến quốc tế gần đây cũng nhấn mạnh:
- Chuẩn hóa hồ sơ, dữ liệu xuyên biên giới;
- Truy vết dòng tiền số;
- Phối hợp liên ngành giữa ngân hàng, cơ quan quản lý và lực lượng chuyên trách.
5. Thông điệp chính việc QLRR
- Quản lý rủi ro CNTT & An ninh mạng là năng lực cốt lõi, không phải chức năng hỗ trợ.
- Phòng ngừa là chưa đủ – cần tư duy khả năng phục hồi, giả định sự cố sẽ xảy ra.
- Đổi mới và quản trị phải song hành: áp dụng AI nhanh nhưng phải có “hàng rào bảo vệ”.
- Con người – Chính sách – Công nghệ tạo thành “kiềng ba chân” cho quản lý rủi ro hiệu quả trong kỷ nguyên số.